We leven in een prestatiemaatschappij, waarin alles om efficiëntie en doeltreffendheid lijkt te gaan. Op de momenten dát je ontspant, is het niet zelden een bewust opgelegde ontspanning zodat je daarna weer productief kunt zijn. Door onze smartphone zijn we altijd bereikbaar en gaat het werk in ons hoofd steeds maar door.

Nooit genoeg

In de prestatiemaatschappij willen we meer en meer, het is nooit genoeg. We zijn niet meer alleen een individu maar ook een merk waarbij we ons op een bepaalde manier moeten positioneren. Continu streven we naar versnelling in en verbetering van wat we doen. Dit alles wordt niet van buitenaf opgelegd maar puur door onszelf. We ervaren hierdoor steeds meer stress.

Onderzoek TNO

Het TNO heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de oorzaken, gevolgen en risicogroepen van burn-out. Hieruit blijkt dat verschillende werkoorzaken betrokken zijn bij het ontwikkelen van een burn-out. Vooral hoge taakeisen en minder regelmogelijkheden spelen een grote rol. Een overzicht van verschillende factoren die meespelen:

• Kwantitatieve eisen
  In korte tijd veel werk moeten verzetten.
• Kwalitatieve eisen
  Emotionele belasting als gevolg van emotionele gebeurtenissen op het werk en het verbergen van emoties (vooral in dienstverlenende beroepen).
• Rolonzekerheid
  Hiervan is sprake als niet duidelijk is welke taken bij je functie horen of wanneer deze taken snel wisselen.
• Baanonzekerheid
  Dit kan veroorzaakt worden door een officieel naderend einde van je contract maar ook door minder zichtbare dingen. Er kunnen ook niet-uitgesproken, sluimerende signalen zijn dat je contract eventueel niet verlengd wordt.
• Minder regelmogelijkheden
  Hiermee wordt de mate van vrijheid bedoeld die een werknemer heeft om het eigen werk zelf in te delen en de mogelijkheid om een eigen werkmethode en werkvolgorde aan te houden. Oftewel: autonomie.
• Gebrek aan ontwikkelmogelijkheden
  Dit kan zowel professionele ontwikkeling als persoonlijke ontwikkeling zijn.
• Gebrek aan variatie in het werk
• Gebrek aan sociale steun van de leidinggevende en collega’s

Draagkracht versus draaglast

Twee veel voorkomende termen rondom stress en burn-out zijn draagkracht en draaglast. Met draagkracht wordt bedoeld wat je aan kunt. Je draagkracht wordt met name bepaald door hoe je zelf tegen de situatie aankijkt en hoe je hiermee omgaat. Met draaglast wordt bedoeld wat er van je wordt gevraagd. Dit gaat over factoren waar je zelf geen invloed op hebt. Denk hierbij aan hoge werkdruk, mantelzorg of het overlijden van een dierbare. In principe is er geen probleem wanneer draagkracht en draaglast met elkaar in balans zijn.

Oplaadtijd

Je draaglast wordt vergroot door voldoende oplaadtijd. Dit kun je eigenlijk zien als hersteltijd om bij te komen van werkdrukte, emotionele belasting of andere vormen van stress rondom het werk of in je privéleven. Er hoeft niets aan de hand te zijn als je eens een keer wat meer belast wordt, als je daarna maar weer voldoende kunt opladen.

Vicieuze cirkel

Pas wanneer het een gewoonte wordt om te weinig op te laden, kunnen er problemen ontstaan. Je zult dan merken dat je steeds weer doorgaat in plaats van rust te nemen. Je stressmechanisme blijft vaker en langer in stand: de vicieuze cirkel van chronische stress. Hierdoor wordt het moeilijker om te ontspannen en kun je niet meer genoeg opladen.

Rode vlaggen

Wanneer deze vicieuze cirkel lang blijft aanhouden, ontstaan op een gegeven moment vaak diverse klachten. Slaapproblemen, concentratieproblemen, angsten en emotionele labiliteit: de rode vlaggen van een burn-out dienen zich aan. In het artikel Hoe herken je ongezonde stress is burn-out geen ziekte, maar eerder een proces: lange tijd bouwt zich iets steeds verder op. Alleen wanneer je het op tijd herkent, kun je nog ‘terug’.

Chronische stress

Zie je te laat in wat er aan de hand is? Dan wordt het moeilijk om het proces te stoppen: Ook als je meer rust neemt, gaan de klachten niet meer zomaar over. Dit komt doordat er kleine veranderingen in de hersenen optreden als gevolg van de chronische stress. De hersenen gaan minder goed functioneren en je ervaart hierdoor dat je snel afgeleid bent of dingen minder goed kunt onthouden.

Burn-out

Je negeert deze signalen en gaat maar door, totdat je echt niet meer kunt. En dan? Als dit proces lang genoeg duurt, is het ineens klaar. Je kunt niet meer. Je bent totaal opgebrand en hebt een burn-out.

Persoonlijke eigenschappen

Behalve je werksituatie zijn ook persoonlijke eigenschappen bepalend. Niet iedereen is even vatbaar voor het ontwikkelen van een burn-out. Dit hangt vooral af van hoe vatbaar je bent voor stress. Bij bepaalde persoonlijke eigenschappen kan stress sneller grip op je krijgen. Je kunt in dit geval dus ook sneller een burn-out ontwikkelen.

Welke zijn bepalend?

De eigenschappen die je kwetsbaarder maken voor stress, zijn:

• Competitiedrang
• Een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben
• Een pessimistische instelling hebben
• Erg betrokken zijn bij je omgeving of werk
• Moeite met hulp vragen
• Gevoelens slecht kunnen uiten
• Perfectionisme
• Prestatiegerichtheid
• Veeleisend zijn naar jezelf

Dus: waar/niet waar?

Zoals je ziet, is een poosje werkstress meestal dus niet genoeg om direct een burn-out te veroorzaken. Hierbij spelen veel meer factoren mee, bijvoorbeeld hoe je zelf met de spanning omgaat, hoe de rest van je werk is ingedeeld en welke persoonlijke eigenschappen je bezit.

Ontwikkel jezelf

Je kunt je hierin ook ontwikkelen. Ben je altijd te laat met deadlines? Doe eens een cursus timemanagement. En heb je last van perfectionisme en veeleisend zijn naar jezelf? Daar kun je met behulp van een coach meestal mooie stappen in maken.

Het nut van stress 

Daarnaast maakt een beetje stress op z’n tijd juist vaak ook productief. Het zorgt voor energie en focus. We krijgen de dingen op tijd gedaan en we gaan weer door naar het volgende. Sterker nog: om goed te presteren, is een bepaalde mate van spanning onmisbaar. We kennen niet voor niets de term ‘positieve stress’. Dit is de spanning rondom een leuke gebeurtenis, zoals bijvoorbeeld voor een vakantie of een leuk uitje. Zolang je er genoeg ontspanning tegenover zet, is er dus niets aan de hand.

Bronnen: Om de content op Preventieplatform 111 feitelijk te onderbouwen, raadpleegt 111 uitsluitend kwalitatieve bronnen, wetenschappelijke studies en de eigen 111 experts.