Om antwoord te kunnen geven op deze vraag, is het van belang om eerst het proces van de verschillende slaapcycli te kennen. Je slaapcyclus bestaat uit verschillende fasen. Op basis van de oogbewegingen en de activiteit van de hersenen worden er vier fasen onderscheiden. Ze worden elke nacht meerdere keren doorgemaakt. Deze vier fasen vallen deels onder de non-remslaap en deels onder de remslaap.

Non-remslaap

Onder de non-remslaap vallen de sluimerfase, de lichte slaap en de diepe slaap. Tijdens de sluimerfase neemt de hersenactiviteit af en val je op een bepaald moment in slaap. Vervolgens treedt de lichte slaap op. Tijdens de lichte slaap kun je nog makkelijk wakker worden, bijvoorbeeld van omgevingsgeluiden. Na deze slaapfase kom je in de diepe slaap terecht. Tijdens de diepe slaap dalen je ademhaling en hartslag maximaal en komt je lichaam in een diepe ruststand terecht. In deze fase vindt het grootste deel van het fysieke herstel van je lichaam plaats.

Remslaap

De remslaap, Rapid Eye Movement, is de slaapfase waarin veel snelle oogbewegingen waarneembaar zijn. Dit wordt ook wel de droomslaap genoemd. Tijdens de remslaap is de hersenactiviteit hoog, zelfs even hoog als tijdens de wakkere uren. In deze diepe slaapfase worden de indrukken en emoties van de voorafgaande dag verwerkt.

Te kort slapen

Bij voorkeur doorloop je elke nacht alle fasen van je slaapcyclus in de mate waarin dat nodig is. Als je af en toe eens een nacht korter slaapt en daardoor niet alle cycli volledig kun doorlopen, is er nog niet veel aan de hand. Wel wordt het een probleem als dit regelmatig niet lukt. Dan hebben we het niet over een keer een avondje te laat naar bed gaan, maar om structureel te kort slapen.

Korte termijn

Voor de korte termijn heeft het lichaam een eigen manier om het slaaptekort in te halen. Vooral de diepe slaap is belangrijk, dus na een korte nacht zul je de nacht erna eerder én langer in de diepe slaapfase zitten. De slaapkwaliteit is in deze situaties dus beter. Hierdoor wordt een gedeelte van het slaaptekort al vanzelf ingehaald zonder dat je er zelf iets extra’s voor hoeft te doen.

Lange termijn

Als je lange periodes te kort slaapt, is inhalen voor je lichaam helaas niet voldoende. Als je niet ingrijpt, kunnen er symptomen van slaaptekort optreden: weinig energie, een minder goed geheugen, verminderde concentratie, prikkelbaarheid en zelfs somberheid.

Uitslapen

Na een paar te korte nachten, lijkt het vaak verstandig om in het weekend lekker uit te slapen. Je kunt het slaaptekort dan mooi inhalen. Klopt dat inderdaad? Nee, in de praktijk blijkt dit juist géén goed idee te zijn. Doordat je tot laat in de ochtend uitslaapt, schuift je slaapritme namelijk steeds verder op. Dit heeft weer een negatief effect op de kwaliteit van je slaap, waardoor je de dag erna vermoeid bent en een verminderde concentratie hebt.

Powernap

Een kort slaapje van 10 á 30 minuten, de zogenaamde powernap, is juist wél aan te raden na een korte nacht. Je voelt je hierna over het algemeen minder vermoeid, alerter en creatiever. Bovendien verlaagt het je stressniveau.

Mythe of niet?

Is de stelling dat je slaap kunt inhalen nu dan juist of onjuist? Het antwoord is iets genuanceerder: deels wel en deels niet. Ja, je lichaam past zelf al het een en ander aan in de slaapcyclus als je een nacht te kort hebt geslapen. Maar op de lange termijn is dit niet genoeg voor je lichaam en je brein om te herstellen. Daarentegen kun je in de vorm van een powernap toch iets van slaap ‘bijtanken’. Conclusie: het ligt eraan vanuit welke invalshoek je ernaar kijkt.

Slaapduur versus kwaliteit

We schrijven hierboven vooral over de hoeveelheid slaapuren. Dit is natuurlijk iets anders dan de kwaliteit van je slaap. Zo kan het zijn dat je netjes acht uur slaap per nacht haalt en een regelmatig slaapritme hebt. Maar dat hoeft nog niet te betekenen dat je slaapkwaliteit ook goed is, stelt de Hersenstichting.

Om de content op Preventieplatform 111 feitelijk te onderbouwen, raadpleegt 111 uitsluitend kwalitatieve bronnen, wetenschappelijke studies en de eigen 111 experts.